Με τον όρο υπέρταση εννοούμε την μόνιμη αύξηση της συστολικής αρτηριακής πίεσης σε 140mmHg και περισσότερο και της διαστολικής σε 90mmHg και περισσότερο, εν ηρεμία. Η αύξηση αφορά τόσο στη συστολική όσο και στη διαστολική πίεση ή και στις δύο μαζί και αποτελεί έναν από τους βασικούς παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση καρδιαγγειακής νόσου.
Επειδή η υψηλή αρτηριακή πίεση δεν παρουσιάζει συμπτώματα μέχρι να διαταραχθούν όργανα-στόχοι ή συμβεί ένα καρδιαγγειακό επεισόδιο, χαρακτηρίζεται ως ένας «ύπουλος δολοφόνος» και γι’ αυτό μόνο ο προληπτικός έλεγχος με την επανειλημμένη μέτρηση της πίεσης μπορεί να διαγνώσει την υπέρταση ώστε να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά .
Στην Ελλάδα ένας στους τέσσερις Έλληνες(25%) πάσχει από υπέρταση ενώ το 40% από αυτούς δεν γνωρίζουν ότι πάσχουν από υψηλή αρτηριακή πίεση. Το ανησυχητικό, επίσης, είναι ότι το 35% από τους ασθενείς δεν είναι καλά ρυθμισμένοι.
Είδη υπέρτασης
Πρωτοπαθής Υπέρταση
Οι αιτίες δεν είναι γνωστές αλλά οι βασικοί παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνισή της είναι η κληρονομική προδιάθεση, η παχυσαρκία, η έλλειψη άσκησης και η κατανάλωση άλατος.
Δευτεροπαθής Υπέρταση
Αυτή η μορφή υπέρτασης θα πρέπει επίσης να αναφερθεί, παρόλο που το ποσοστό των ατόμων που πάσχουν από αυτή είναι μόλις 5%. Η αιτία είναι γνωστή αφού δημιουργείται από διάφορες παθήσεις (νεφρoγενής υπέρταση, υπέρταση λόγω άπνοιας ύπνου, λόγω ορμονικών διαταραχών ή υπερλειτουργία των επινεφριδίων, υπέρταση από αγγειακές αιτίες)
Αντιμετώπιση της υπέρτασης
Η αντιυπερτασική θεραπεία για να εφαρμοστεί δεν βασίζεται μόνο στις υψηλές τιμές της πίεσης του ασθενούς αλλά και στην εκτίμηση του συνολικού κινδύνου που διατρέχει το άτομο για ένα καρδιαγγειακό νόσημα, ο οποίος εξαρτάται από την παρουσία και άλλων παραγόντων κινδύνου (διαβήτης, δυσλιπιδαιμία, παχυσαρκία, κάπνισμα), καθώς και από την τυχόν βλάβη οργάνων- στόχων (υπερτροφία αριστερής κοιλίας) ή την εγκατεστημένη καρδιαγγειακή βλάβη (στα στεφανιαία – εγκεφαλικά – νεφρικά – περιφερικά αγγεία).
Ανεξάρτητα από τον προσδιορισμό του καρδιαγγειακού κινδύνου, ανάλογα με το στάδιο της υπέρτασης και την συνύπαρξη άλλων παραγόντων κινδύνου, τα μέτρα εκείνα που πρέπει να εφαρμοστούν από όλα τα υπερτασικά άτομα επικεντρώνονται στην
- αλλαγή του τρόπου διαβίωσης
- αλλαγή των διατροφικών συνηθειών, με σημαντική μείωση του προσλαμβανόμενου νατρίου (μείωση προσλαμβανόμενου άλατος σε 6gr την ημέρα)
- μείωση του σωματικού βάρους
- μείωση της κατανάλωσης αλκοόλ (το αλκοόλ προκαλεί αντίσταση στην φαρμακευτική αγωγή αλλά και αυξάνει την πίεση)
- σωματική δραστηριότητα και άσκηση (αερόβια άσκηση 3-5 φορές την εβδομάδα ελαττώνει την συστολική πίεση κατά 4-8mmHg)
- διακοπή του καπνίσματος
- πιθανή φαρμακευτική αγωγή ( τα προαναφερόμενα μη φαρμακευτικά μέσα αντιμετώπισης της υπέρτασης, αν εφαρμοστούν συστηματικά, μπορούν, σε βάθος χρόνου, να επιτρέψουν τη μείωση του αριθμού και της δόσης των ανιυπερτασικών φαρμάκων)
Ενδείξεις της συστηματικής άσκησης για την αντιμετώπιση της Υπέρτασης
Η άσκηση αποτελεί πλέον παγκοσμίως ένα μη φαρμακευτικό μέσο για την αντιμετώπιση της υπέρτασης και συμπεριλαμβάνεται στις κατευθυντήριες οδηγίες των Αμερικανικών και Ευρωπαϊκών Καρδιολογικών Εταιρειών και Εταιρειών για την Υπέρταση.
Για την άσκηση, πάντως, υπερτασικών ατόμων σημαντικό είναι το:
- Πόσο υψηλές είναι οι τιμές της πίεσης
- Πόσο μεγάλο είναι το χρονικό διάστημα κατά το οποίο πάσχει κάποιος από υπέρταση
Οι νέες κατευθυντήριες οδηγίες συστήνουν σε έναν υπερτασικό ασθενή σταδίου I–II άσκηση εξ’αρχής, με ή χωρίς χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής.
Όταν η υπέρταση βρίσκεται στο στάδιο III ή συνδέεται και με άλλους καρδιαγγειακούς κινδύνους (παχυσαρκία, δυσλιπιδαιμία, διαταραχές του μεταβολισμού) ή ήδη εγκαταστημένες βλάβες οργάνων , εγείρονται περισσότερα ερωτηματικά για τον τύπο , την ένταση και την συχνότητα της άσκησης και γι αυτό πρέπει να είμαστε πιο προσεκτικοί και επιλεκτικοί στα ασκησιοθεραπευτικά μέσα.
Σε όλες τις περιπτώσεις, πάντως, συγκεκριμένες διαγνωστικές εξετάσεις όπως η δοκιμασία κόπωσης και το υπερηχογράφημα καρδιάς καθώς και άλλα ιατρικά στοιχεία (φαρμακευτική αγωγή, ορθοπεδικά προβλήματα) μπορούν να βοηθήσουν τον εξειδικευμένο γυμναστή να δοσολογήσει εξατομικευμένα την άσκηση, ώστε να είναι αποτελεσματική αλλά και κυρίως ασφαλής ,γι αυτό είναι απαραίτητη η συνεργασία του θεράποντα ιατρού σας με ένα εξειδικευμένο γυμναστή.
Θετικές επιδράσεις της άσκησης στην αντιμετώπιση της Υπέρτασης
Από πολλές μελέτες που έχουν εκπονηθεί σε παγκόσμιο επίπεδο διαπιστώνεται ότι η υπέρταση μειώνεται σημαντικά με την τακτική και συστηματική άσκηση και γι αυτό πρέπει να χρησιμοποιείται όχι μόνο ως μέσο θεραπείας αλλά και πρόληψης.
Οι μηχανισμοί μέσω των οποίων η άσκηση μπορεί να μειώσει την υψηλή πίεση είναι μεν πολύπλοκοι ,αλλά κοινή συνισταμένη τους είναι οι θετικές επιδράσεις στον ασκούμεν , ως εξής :
- Μείωση της περιφερικής αντίστασης των αγγείων
- Βελτίωση της λειτουργίας του ενδοθηλίου των αγγείων (στη δυσλειτουργία αυτού μπορεί να οφείλεται η δημιουργία αθηροσκλήρωσης).
- Αύξηση της ευαισθησίας των εργατικών μυών στην ινσουλίνη
- «Οικονομία» στο καρδιαγγειακό σύστημα με την μείωση της δραστηριότητας του συμπαθητικού νευρικού συστήματος (η καρδιά χρειάζεται να δουλεύει λιγότερο για το ίδιο μυϊκό έργο)
- Βελτίωση της λιπιδαιμικής εικόνας (μείωση της ολικής χοληστερόλης και της LDL-χοληστερόλης και αύξηση της HDL-χοληστερόλης) και επομένως μείωση ενός ακόμη παράγοντα κινδύνου που συντελεί στην δημιουργία αθηροσκλήρωσης
- Μείωση του σωματικού βάρους (μείωση κατά
- Αυξημένη αποβολή άλατος μέσω της εφίδρωσης.
- Πειθαρχημένη παρακολούθηση της θεραπευτικής αγωγής και διαβίωση.
Αθλοθεραπεύτρια, Καθ. Φυσικής Αγωγής