Όταν μιλάμε για την εφηβεία ξέρουμε όλοι ότι πρόκειται γι’ αυτή την περίοδο μετάβασης από την παιδική ηλικία στην ενηλικίωση και ότι λαμβάνει χώρα περίπου σ’ αυτή την κρίσιμη δεκαετία μεταξύ 10 και 20 (teens). Βοηθάει όμως να ξέρουμε ότι είναι μία περίοδος που διανύει φάσεις οι οποίες έχουν κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.
Η προεφηβεία
Ευτυχώς, η φύση έχει ας πούμε, προνοήσει, ώστε αυτή η μεγάλη αλλαγή να γίνει σταδιακά. Έτσι λοιπόν, οι πρώτες ενδείξεις ότι «κάτι αλλάζει» γίνονται αισθητές γύρω στο τέλος του Δημοτικού, οπότε λέμε ότι τα παιδί μπαίνει στην προεφηβεία. Περίπου στην ηλικία των 9 στα κορίτσια και των 11 στα αγόρια αρχίζουν οι ορμονικές μεταβολές που φέρνουν και τις πρώτες εμφανείς αλλαγές στο σώμα: το στήθος μεγαλώνει, αρχίζει η τριχοφυΐα, αλλάζει λίγο-λίγο η σωματική διάπλαση, έρχεται η πρώτη έμμηνος ρύση.
Τι άλλο χαρακτηρίζει συνήθως αυτή τη φάση;
Τα παιδιά δείχνουν μεγαλύτερη τάση «ανεξαρτησίας». Για πρώτη ίσως φορά αμφισβητούν τους κανόνες των γονιών και θέλουν να αποφασίζουν μόνοι τους. Ζητάνε μεγαλύτερη αυτονομία και διαμαρτύρονται αν αισθανθούν ότι τους συμπεριφέρονται «σαν να είναι μικρά παιδιά».
Διεκδικούν το δικό τους χώρο, κλείνονται στο δωμάτιο τους και θέλουν να μην τους «ενοχλήσει» κανείς.
Οι φιλίες μπορεί να γίνουν πιο στενές, ειδικά των κοριτσιών, που λένε μυστικά, χασκογελάνε και ψιθυρίζουν με τις «κολλητές» τους. Τα αγόρια μπορεί να είναι ιδιαίτερα ενεργητικά, να βρίσκονται σε διαρκή κίνηση και αν αναμετριούνται στα σπορ ή στο παιχνίδι με τα άλλα αγόρια .
Έχουν νεύρα και μεταπτώσεις στη διάθεση τους. Πότε θέλουν παρέα και πότε απομονώνονται.
Η μεταβατικότητα είναι το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο. Στο δωμάτιο του προέφηβου συνυπάρχουν τα λούτρινα ζωάκια και τα παιδικά παιχνίδια με αφίσες τραγουδιστών ή ηθοποιών τους οποίους δείχνουν να αποθεώνουν.
Τι να προσέξουν οι γονείς:
Σ’ αυτή τη φάση τα παιδιά είναι πιο «παιδιά» απ’ αυτό που θέλουν να δείχνουν και μπορεί ξαφνικά να αποζητούν την αγκαλιά και το παιχνίδι με τους γονείς, έτσι όπως ήταν πριν αρχίσουν να αλλάζουν. Πολλοί γονείς, μπερδεμένοι απ’ το «σκωτσέζικο ντους» και ενοχλημένοι από τις αλλαγές αντιδρούν αρνητικά, αντεπιτίθενται λέγοντας λίγο ως πολύ «πριν λίγο με έδιωχνες απ’ το δωμάτιο σου και τώρα…». Αυτές οι στιγμές επαφής όμως είναι πολύ σημαντικές και οι γονείς θα πρέπει να έχουν (ή να εξασκήσουν) την ευελιξία ανταποκρίνονται σ΄αυτές έστω κι αν καταρχήν ξαφνιάζονται.
Η κυρίως εφηβεία
Μεταξύ 12 και 16 τα παιδιά περνάνε την κύρια φάση της εφηβείας. Οι αλλαγές στο σώμα είναι πια ορατές και συνεχείς, κάτι που στα περισσότερα παιδιά δημιουργεί αμηχανία, ακόμη και ντροπή. Αντίστοιχα αλλάζει και η συμπεριφορά, οι συναισθηματικές αντιδράσεις, οι σχέσεις με το περιβάλλον. Αυτή τη φάση χαρακτηρίζει σε πολλά παιδιά η ένταση, σε άλλα η «ύφεση» με την έννοια της απομόνωσης και της απόσυρσης. Και τα δύο είναι αναμενόμενα και φυσιολογικά (μέχρις ορισμένων ορίων φυσικά).
Τι άλλο συμβαίνει;
Οι συναισθηματικές αντιδράσεις και μεταπτώσεις μπορεί να είναι πολύ έντονες. Θυμός, κλάματα, νεύρα, ξεσπάσματα, ενθουσιασμός, δυνατά γέλια, προκλήσεις είναι μέσα στο πρόγραμμα. Οι σχέσεις με τους γονείς αλλά πολλές φορές και με τα άλλα αδέρφια δοκιμάζονται σ΄αυτή τη φάση.
Η σεξουαλικότητα είναι εμφανής με διάφορους τρόπους. Το ντύσιμο γίνεται σημαντικό και πολλές φορές προκλητικό, οι έφηβοι θέλουν να αρέσουν και ταυτόχρονα συγκρίνονται συνεχώς κι αισθάνονται μειονεκτικά. Το ενδιαφέρον για το σεξ, το άλλο φύλο, η αναζήτηση σεξουαλικής ταυτότηταςαπασχολούν σχεδόν όλους τους έφηβους πολύ έντονα. Σ΄αυτή την ηλικία έχουν πολλά παιδιά τις πρώτες τους σεξουαλικές επαφές.
Τα σημαντικότερα πρόσωπα είναι οι συνομήλικοι, οι φίλοι, η παρέα. Οι έφηβοι αμφισβητούν τους γονείς σε όλα και συχνά μοιάζουν σαν να τους απορρίπτουν και σαν να ντρέπονται γι΄αυτούς. Αμφισβητούνται επίσης «τα ήθη και τα έθιμα» της οικογένειας, κάτι που φέρνει συγκρούσεις και ατέρμονες διαπραγματεύσεις.
Οι έφηβοι γίνονται μυστικοπαθείς και δεν θέλουν να «ανακατεύονται» οι γονείς τους στη «προσωπική» τους ζωή. Αισθάνονται συνεχώς ότι οι γονείς δεν τους καταλαβαίνουν.
Τι να προσέξουν οι γονείς
Επειδή αυτή φάση συχνά χαρακτηρίζεται από ένταση και σύγκρουση, οι γονείς πρέπει να σταθούν «πιο γονείς» από ποτέ: Είναι αυτοί που θα χρειαστεί να συγκρατήσουν το θυμό τους, να μην ανταποκριθούν στις προκλήσεις , να μην ενδώσουν στο “bras de fer”. Για να μπορέσουν να κρατήσουν τη σχέση με τα έφηβα παιδιά τους, πρέπει να είναι αυτοί η ήρεμη δύναμη που υποχωρεί εκεί που χρειάζεται και παραμένει σταθερή εκεί που επιβάλλεται (στα όρια, τις αρχές, την αναγκαιότητα διατήρησης της σχέσης).
Η ύστερη εφηβεία
Μετά τα 16, μπορούμε να πούμε ότι οι μεγάλες αναταράξεις της εφηβείας έχουν περάσει. Και οι δύο πλευρές (οι έφηβοι και οι γονείς) έχουν λιγότερο ή περισσότερο εξοικειωθεί με τους καινούργιους ρόλους και είναι πιο ήρεμοι. Οι μεγάλες αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις έχουν κατά κανόνα κατασιγαστεί. Παρόλα αυτά υπάρχουν ακόμα διαφορές και οι έφηβοι είναι όλο και πιο σίγουροι για τις απόψεις τους και δεν αφήνουν εύκολα τους γονείς να τους επηρεάσουν.
Τι είναι χαρακτηριστικό στη φάση αυτή;
Η σεξουαλική ωρίμανση και οι σωματικές αλλαγές μπορεί ακόμη να μην έχουν ολοκληρωθεί κι αυτό να δημιουργεί ακόμη στα παιδιά δυσκολίες στην αυτοεικόνα τους και στις σχέσεις τους με το άλλο φύλο. Κάποια παιδιά είναι συνεσταλμένα και δείχνουν αισθάνονται ακόμα αμηχανία με το σώμα τους.
Οι καινούργιες απαιτήσεις, το επερχόμενο τέλος του σχολείου, η αναμονή της ενηλικίωσης και της πραγματικής ανεξαρτητοποίησης είναι για αρκετά παιδιά παράγοντας άγχους και αβεβαιότητας.
Τι να προσέξουν οι γονείς
Σ΄αυτή τη φάση οι γονείς καλούνται να αποδείξουν ότι πράγματι η εφηβεία των παιδιών τους τους προετοίμασε για τον «απογαλακτισμό». Αυτό που χρειάζονται τα παιδιά τώρα είναι ενθάρρυνση και εμπιστοσύνη ώστε να καταφέρουν να κάνουν τα πρώτα τους δειλά έστω ενήλικα βήματα. Οι γονείς είναι επίσης αυτοί που χρειάζεται να δείξουν ότι έχουν αισιοδοξία και εμπιστοσύνη στο ότι τα παιδιά τους θα βρουν το δρόμο τους. Μόνο έτσι θα μπορέσουν οι νεαροί τους ενήλικες να αντιμετωπίσουν τους φόβους τους και να προχωρήσουν με σιγουριά και αυτοπεποίθηση.
Πηγή : http://efiveia.gr/